Is realisme in kunst overgewaardeerd? Een kritische blik

Je hebt ze vast wel eens bewonderd: die tekeningen en schilderijen die zo levensecht zijn dat je zweert dat het foto’s zijn. Mensen staan er met open mond naar te staren, prijzen de “ongelofelijke techniek” en noemen het “pure magie”. Maar laten we eerlijk zijn – is het niet gewoon een kwestie van geduld, precisie en een vaste hand?

Techniek alleen maakt nog geen kunst

Als kind word je geprezen als je iets exact kan natekenen. “Wat lijkt het echt!”, riepen de volwassenen dan vol bewondering. Maar waarom eigenlijk? We hebben toch camera’s uitgevonden om de werkelijkheid vast te leggen?Het probleem met realistische kunst is niet dat het niet indrukwekkend is – want dat is het zeker. Het vraagt om een technische beheersing waar menig kunstenaar jaren voor moet zwoegen. Maar techniek alleen maakt nog geen kunst. Een chirurg heeft ook een bijzonder verfijnde techniek, maar we hangen zijn operaties niet in het Rijksmuseum.

De werkelijkheid voorbij

Wat mij betreft ligt de echte magie van kunst in het vermogen om verder te gaan dan de werkelijkheid. Om niet alleen te reproduceren, maar te interpreteren, te vervormen, te overdrijven. Neem Van Gogh’s ‘De Sterrennacht‘ – technisch gezien verre van realistisch, maar wel een schilderij dat je raakt in je ziel. Of Picasso’s abstracte portretten die meer vertellen over de menselijke psyche dan welke realistische weergave ook.

Natuurlijk zijn er uitzonderingen. Rembrandt’s zelfportretten zijn technisch perfect én emotioneel geladen. Vermeer’s lichtval is realistisch én magisch. Maar zij gebruikten realisme als middel, niet als doel.In een wereld waar AI al perfect realistische beelden kan genereren, moeten we onszelf afvragen: wat maakt menselijke kunst uniek? Het antwoord ligt niet in de perfecte weergave van de werkelijkheid, maar in de imperfecte, persoonlijke interpretatie ervan.De beste kunst laat je de wereld door andere ogen zien – niet door een fotografische lens.

Headerafbeelding: Portret van Joseph Roulin, februari-maart 1889, Vincent van Gogh (1853-1890), Olieverf op doek